Nederlandse kunstenaarsboeken deel 1 (de jaren '70 en '80): 'it is always different': herman de vries

'it is always different': herman de vries

herman de vries (omslag: chance-fields)

Begin jaren zeventig zien wij in het werk van herman de vries een overgang van toeval (random-objectivation) naar kans (chance & change). In 1975 vindt hij het toepassen van de toevalsobjectivering zijn voorlopige afsluiting in het feit, dat hij ertoe overgaat om het functioneren van het toeval in de werkelijkheid te documenteren. Deze overgang zien we heel duidelijk in de kunstenaarsboeken random objectivations (edizioni amodulo : villanuova sul clisi 1972 oplage 1000) en chance-fields, an essay on the topology of randomness = chance-felder, ein essay über die topologie des zufalls (edition e : dinkelscherben 1973 oplage 1000/50).

Beide boeken nemen toevlucht in wiskundige tabellen die worden gebruikt als natuurwetenschappelijk onderzoek om tot abstracte configuraties van vormen en kleuren te komen. Het wezenlijk verschil is dat 'chance-fields' een selectie bevat van abstracte tekeningen gepaard door wiskundige formule die een keuze mogelijkheid toestaat van een groot aantal andere mogelijkheden van getallen (bron: herman de vries: editions and publications)... 'it is always different'... De wetenschap dat het 'zijn' aan een voortdurend verandering onderhevig is, wordt in zijn leven en creativiteit in toenemende mate het leimotief... dat wat de kunstenaar ziet - waarneemt - behoort evenzeer tot zijn concept als dat wat hij maakt... (uit: herman de vries werken 1954-1980). 'schauen sie an jeder stelle, zu jeder zeit wieder nach der wirklichkeit, wenn sie chance-felder gelesen haben' (uit: chance-felder 1973).

herman de vries (fragmenten uit: chance-fields 1973)

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Inleiding:
In het verlengde van mijn kunstencyclopedie gaat deze weblog over het boek als kunstwerk. Een kennismaking met vele andere kunstenaars. Voornamelijk uit de jaren zeventig en tachtig met af en toe een hoogtepunt uit de zestiger jaren. Beschreven wordt hoe Belgische en Nederlandse kunstenaars binnen de kunststromingen en -stijlen conceptuele kunst, concrete- en visuele poëzie, performance, land-art, stempelkunst en videokunst omgingen met het boek. Ook kunstenaarsboeken van internationale kunstenaars die in België en Nederland woonachtig zijn of waren en/of die daar uitgegeven zijn worden behandeld. Doelstelling van dit "onderzoek" is om de karakteristieke stijl van de kunstenaar in relatie met het boek zo goed mogelijk uit te leggen en te laten zien. Hiermee hoop ik een bijdrage te leveren aan het promoten van het kunstenaarsboek met haar schoonheid als volwaardig kunstwerk.

Dankwoord:
Deze weblog is een eerbetoon aan Frans Haks (1938-2006). Ik heb verder dankbaar gebruik gemaakt van de collecties van de universiteitsbibliotheken Groningen en Utrecht. Verder gaat mijn dank uit naar Peter van Beveren, Johan Deumens, Els ter Horst, Hetty Huisman, Co Seegers en Jan Voss voor hun blijk van waardering die zij hebben uitgesproken.

Omschrijving:
Het kunstenaarsboek is een autonoom kunstwerk dat op inhoudelijke of formele gronden een relatie met het traditionele boek vertoont. Het boek dient niet meer alleen als medium tot het overbrengen van informatie maar wordt gebruikt voor het realiseren van artistieke creatie en artistieke zelfexpressie. Een boek is een kunstenaarsboek wanneer het is gemaakt door één of meerdere kunstenaars die als enige(n) de verantwoordelijkheid draagt/dragen voor zowel de inhoud als de vorm van het boek. Dit betekent dat het boek niet mag worden onderbroken door teksten of informatie van anderen dan de kunstenaar(s) zelf. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen een unicum of een massaproduct. Tevens is het niet van belang welk materiaal voor de realisatie van het kunstenaarsboek is gebruikt en welke techniek(en) de kunstenaar heeft toegepast (Anne van der Zwaag maart 2003).

Mijn ideaal is de erkenning van het boek als onafhankelijke kunstvorm, waarin de taal, de letterlijke betekenis van woorden, minder belangrijk is, maar een geheel van inhoud en vorm ontstaat. Een boek kan het toevallige omhulsel zijn van een tekst, waarvan de structuur niet van betekenis is voor het boek: dit zijn de boeken in boekwinkels en bibliotheken. Een boek kan ook bestaan als een autonome en onafhankelijke vorm met daarin wellicht een tekst die de vorm benadrukt, een tekst die er een wezenlijk onderdeel van is: hier begint de nieuwe kunst van het boekmaken (Ulises Carrión)

Een passie en fascinatie voor het kunstenaarsboek!

Beter dan Begga Martens uit 'Bastaard in de Kunst?' kan het niet onder woorden worden gebracht:

Een kunstenaarsboek is een ervaring voor lichaam en geest. In tegenstelling tot andere boeken is de sensatie bij het ontdekken, de beleving van een kunstenaarsboek veel intenser, haast een sacraal gebeuren. De handeling op zich, het vastnemen, bestuderen van de cover, vol ongeduld wat hier achter schuilt… Dit is geen boek dat je in elke bibliotheek of boekhandel tegenkomt, neen, dit is een uniek kunstobject! Wanneer je de kaft openslaat en stiekem een glimp van de colofon uitpluist, word je al met je neus op de feiten gedrukt, dit is één van dàt aantal boekwerken die de kunstenaar heeft gecreëerd. Nu kom je tot het besef De Heilige Graal in handen te hebben. De spanning stijgt. Blad voor blad leer je de ideeën, de visie en een deel van het oeuvre van de artiest kennen. Het is niet zo een gebeuren waar je met tal van bezoekers naar een kunstwerk staat te gapen, gissend naar het gedachtegoed achter dit werk. Neen, dit is een één op één relatie, tussen jou en het boek, ja, tussen jou en zijn schepper.

Literatuur

Agora en het netwerk van Fandangos, Marc Goethals 2010
Anne Moeglin-Delcroix (Esthétique du livre d'artiste (1960-1980), Paris, Jean-Michel Place/Bibliothèque nationale de France, 1997)
Anne Moeglin-Delcroix, Verzamelde werken: een hommage aan Ulises Carrión, Groningen (1991)
Artists' books: the book as a work of art, 1963-1995 / Stephen Bury
Artists' Books. Arts Council of Great Britain 1976
Boek als beeldend middel (beeldende kunst als boek), Peter van Beveren, Geurt van Dijk P.M. ter Hofstede 1977
Books as art / Timothy A. Eaton (1993)
Caldic Collection: artists' books, Rotterdam (2007)
Concrete Poezie, Fluxus en conceptuele kunst: een boekenfrictie, Marc Goethals 2006
Cover to cover: het kunstenaarsboek in perspectief / Rob Perrée (2002)
De letter te lijf. Beeldvorming van cocrete en visuele poezie in Nederland en Vlaanderen. Humphrey Ottenhof 2005
F. Bool en G.J. de Rook Het boek als kunstwerk in Nederland, Museumjournaal, 22 (1977)
F. Bool en G.J. de Rook Nederlandse kunstenaarsboeken, Den Haag (Haags Gemeentemuseum) 1978
Gelderse Bibliotheek. Van Kunstenaarsboeken. Arnhem, SBK-Gelderland, 1990
Het Nederlandse fotoboek, NAi Uitgevers 2012
Kunstenaarsboeken & visuele, konkrete poëzie = Artists' book & visual, concrete poetry / Antiquariaat André Swertz
Künstlerbücher mit Photographie seit 1960 / Hans Dickel (2008)
Michael Gibbs, All or nothing and other pages, Uniformbooks 2016
NOT DONE! Het KUNSTenaarsboek Imschoot, MuHKA Antwerpen 2007
Over konkrete en visuele poezie in Nederland, Humprey Ottenhof, Utrecht 1980
Sequence 1 - Nederlandse kunstenaarsboeken in internationaal perspectief, Academie Minerva, 2015
Zieteratuur - concrete en visuele poëzie, uitgeverij Passage 2010 / Karel ten Haaf